Rozwód z cudzoziemcem lub unieważnienie małżeństwa

Data aktualizacji: 24 sierpnia 2012

Jeden z moich klientów zwrócił się do mnie z ciekawym pytaniem dotyczącym rozwodu z żoną będącą cudzoziemcem, której miejsca pobytu nie jest w stanie ustalić. Uznałem, że problem ten jest coraz częściej spotykany w Polsce, dlatego postanowiłem podzielić się odpowiedzią na zadane przez klienta kancelarii pytanie. Poniżej treść pytania i odpowiedzi.

 

„Ponad 2 lata temu poślubiłem kobietę z Afryki. Ponad rok temu wyjechała i od tej pory nie mam od niej żadnej informacji. Chciałbym uzyskać rozwód lub unieważnić małżeństwo/zostać wdowcem. Sprawa zaginięcia nie była nigdzie zgłaszana w tym również na Policję. Podobno sprawa się przedawnia po 2 latach od zgłoszenia i taka osoba zostaje uznana za zaginioną/zmarłą, czy to prawda? Jak wziąć rozwód w Polsce z cudzoziemcem ?”

 

Zawarcie związku małżeńskiego, w tym przypadku z kobietą pochodzącą z Afryki, która opuściła Polskę ponad rok temu i nie ma z nią żadnego kontaktu nie powoduje, że nie można rozwiązać związku małżeńskiego przez rozwód. Ponieważ małżeństwo zostało zawarte w Polsce przed Kierownikiem Urzędu Stanu Cywilnego, konieczne i możliwe jest przeprowadzenie sprawy rozwodowej.

W przypadku sprawy o rozwód może dojść do sytuacji (jak w naszym przypadku), gdy powód (mąż) nie zna miejsca pobytu pozwanej (żony). Wówczas, aby umożliwić prowadzenie postępowania rozwodowego i zapobiec zawieszeniu postępowania z tej przyczyny, powód powinien złożyć wniosek o ustanowienie kuratora dla nieznanego z miejsca pobytu pozwanej żony w trybie art. 143 i 144 kodeksu postępowania cywilnego. Jeżeli więc powód (mąż) domaga się ustanowienia kuratora dla pozwanej żony, jako nieznanej z miejsca pobytu, Sąd powinien w pierwszej kolejności rozpoznać ten wniosek. Uprawnienia kuratora procesowego polegają nie tylko na odbiorze pism kierowanych do pozwanej żony, ale także na reprezentowaniu jej interesów w całym postępowaniu rozwodowym.

Wyrok wydany w sprawie, w której pozwana żona była reprezentowana przez kuratora, nie jest zaoczny i po uprawomocnieniu się rozwiązuje związek małżeński. Wyrok ten nie może być uznany za nieistniejący nawet wówczas, gdyby okazało się, że pozwana żona już w chwili trwania procesu np. nie żyła.

Jeżeli chodzi natomiast o możliwość unieważnienia małżeństwa to kodeks rodzinny i opiekuńczy przewiduje wszystkie przypadki, w jakich jest dopuszczalne unieważnienie związku małżeńskiego. Chodzi o przypadki wymienione w art. od 10 do 16 kodeksu rodzinnego takie jak: zawarcie małżeństwa przez osobę, która nie ukończyła 18 lat, osobę ubezwłasnowolnioną, osobę pozostającą wcześniej w związku małżeńskim (bigamia), przez osoby spokrewnione, przysposobione (adoptowane), czy wreszcie zawarcie małżeństwa wskutek złożenia oświadczenia woli dotkniętego wadą prawną.

Zgodnie z treścią art. 15¹  § 1 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego „Małżeństwo może być unieważnione, jeżeli oświadczenie o wstąpieniu w związek małżeński lub oświadczenie przewidziane w art. 1 § 2 zostało złożone: 

1) przez osobę, która z jakichkolwiek powodów znajdowała się w stanie wyłączającym świadome wyrażenie woli, 

2) pod wpływem błędu co do tożsamości drugiej strony, 

3) pod wpływem bezprawnej groźby drugiej strony lub osoby trzeciej, jeżeli z okoliczności wynika, że składający oświadczenie mógł się obawiać, że jemu samemu lub innej osobie grozi poważne niebezpieczeństwo osobiste. 

§ 2. Unieważnienia małżeństwa z powodu okoliczności wymienionych w § 1 może żądać małżonek, który

złożył oświadczenie dotknięte wadą. 

§ 3. Nie można żądać unieważnienia małżeństwa po upływie sześciu miesięcy od ustania stanu wyłączającego świadome wyrażenie woli, od wykrycia błędu lub ustania obawy wywołanej groźbą – a w każdym wypadku po upływie lat trzech od zawarcia małżeństwa. 

art. 16. W razie zawarcia małżeństwa przez pełnomocnika mocodawca może żądać unieważnienia małżeństwa, jeżeli brak było zezwolenia sądu na złożenie oświadczenia o wstąpieniu w związek małżeński przez pełnomocnika albo jeżeli pełnomocnictwo było nieważne lub skutecznie odwołane. Jednakże nie można z tego powodu żądać unieważnienia małżeństwa, jeżeli małżonkowie podjęli wspólne pożycie.

art. 17  Małżeństwo może być unieważnione tylko z przyczyn przewidzianych w przepisach działu niniejszego”.

Jak z powyższego wynika unieważnienie małżeństwa nie będzie możliwe w przedstawionym przypadku, gdyż nie zachodzi żadna z przesłanek wskazanych w zacytowanych przepisach.

Wreszcie uznanie żony, która wyjechała z Polski ponad rok temu i nie ma z nią żadnego kontaktu za zmarłą w niniejszym przypadku również nie będzie skuteczne. Zgodnie  bowiem z treścią art. 29 § 1 kodeksu cywilnego: „zaginiony może być uznany za zmarłego, jeżeli upłynęło lat dziesięć od końca roku kalendarzowego, w którym według istniejących wiadomości jeszcze żył; jednakże gdyby w chwili uznania za zmarłego zaginiony ukończył lat siedemdziesiąt, wystarcza upływ lat pięciu”.

A zatem w tym przypadku najlepszym rozwiązaniem jest wniesienie do Sądu pozwu o rozwód wraz z wnioskiem o ustanowienie kuratora dla nieznanej z miejsca pobytu pozwanej żony.